اخبار حوزه علمیه

نحوه تدریس در حوزه با گذشت زمان تغییر کرده است. تا نمیه دوم قرن چهاردهم هجری دانش آموز وارد مکتب خانه می شد. و پس از آشنایی با حروف به فراگرفتن قرآن کریم می پرداخت و پس از آشنایی مختصری با مقدمات صرف و نحو و غیره به حوزه داخل می گردید. ولی بعد از افتتاح مدارس جدید و انقراض مکتب خانه ها دانش آموزان پس از تکمیل دوره اول یا دوم متوسطه به حوزه ملحق می گردند.
از مراحل تحصیل در حوزه‌های علمیه می‌توان به مرحله مقدمات، مرحله سطح و مرحله خارج اشاره کرد.

معرفی مراحل تحصیل
در حوزه‌های علمیه‌ شیعه هر طلبه به طور معمول سه مرحله ی درسی را طی می‌کند:

← مرحله مقدمات

در نظام فعلی حوزه علمیه قم این مرحله شامل پایه‌های اول تا سوم است و هدف اصلی در این دوره، آموزش ادبیات عرب (صرف، نحو، معانی و بیان و غیره.) و آشنایی با دروس پایه مثل منطق و فقه است که به طور معمول از کتاب‌های جامع المقدمات، سیوطی، مغنی و تلخیص‌های آنها و المنطق یا تلخیص المنطق و غیره استفاده می‌شود. هدف‌های فرعی در این مرحله، بالا بردن اطلاعات عمومی مثل ادبیات فارسی و تثبیت عقاید و استدلالی شدن آنها در طلاب است.

← مرحله سطح

در نظام فعلی حوزه، این مرحله شامل پایه‌های چهارم تا دهم است. در این دوره اهداف زیر تعقیب می‌شود:
۱: بالا بردن قدرت فهم متون فقهی و اصولی؛
۲: آشنا شدن با روش‌های استنباط از آیات و احادیث؛
۳: خواندن دوره‌ی کامل فقه و اصول؛
۴: تبیین عقاید و گسترش اطلاعات عمومی طلاب به وسیله‌ی دروس عمومی.
در این دوره به طور معمول در علم اصول کتاب‌هایی نظیر: معالم الاصول یا اصول استنباط، الموجز، اصول الفقه مظفر، رسائل و کفایة الاصول تدریس می‌شود. در علم فقه نیز کتاب‌هایی نظیر شرح لمعه و مکاسب تدریس می‌شود.
این مرحله بین چهار تا هفت سال طول می‌کشد که زمان آن بستگی به استعداد و تلاش طلاب دارد.

زهرا یوسفی- «سر کلاس که رفتیم نامم در لیست نبود! پرس وجو کردم... گفتند حتما قبول نشده اید که اسمتان نیست. با ناراحتی راه افتادم سمت حرم... از بس حالم بد بود مسیر منتهی به حرم را برعکس طی کردم! بین راه متوجه شدم و با تاکسی به حرم برگشتم... به آقا گفتم من همه تلاشم را کردم اما خودتان نخواستید من بیایم. بعد برای کنجکاوی از علت قبول نشدن هم که شده، یک سر رفتم مرکز مدیریت حوزه علمیه؛ با حرم فاصله ای نداشت. بررسی کردند گفتند اسم شما جزو پذیرفته شدگان بوده اما از قلم افتاده است. اشک در چشمانم حلقه زد، باورم نمی شد! دوباره برگشتم حرم، احساس شرمندگی داشتم از حرف های چند لحظه پیش خودم...»
معمولا مرسوم است دخترها و پسرهای جوان بعد از پایان تحصیلات دبیرستان، خود را برای کنکور و ادامه تحصیل در دانشگاه آماده می کنند. در این میان کمتر کسی از آن ها هست که بداند حوزه علمیه نیز راه دیگری برای ادامه تحصیل است که می تواند به موازات دانشگاه یا به جای آن دنبال شود. این روزها در حالی شاهد فراخوان ثبت نام حوزه علمیه خراسان هستیم که می توان گفت بسیاری از دخترها و پسرهای جوان اطلاع دقیقی از وضعیت آموزشی، فرهنگی، تربیتی، چشم انداز و آن چه در حوزه علمیه می گذرد، ندارند. از همین رو بسیاری از جوانان پس از ورود به دانشگاه یا فراغت از تحصیل، تازه به حوزه روی می آورند. این مسئله به عوامل متعددی برمی گردد که به همین بهانه چند ساعتی را میهمان طلاب مدرسه علمیه خواهران حضرت خدیجه(س)مشهد بودیم و چند نفر از طلاب این مدرسه علمیه ضمن توضیح فضا و ویژگی های حوزه، به این عوامل اشاره می کنند. آن چه در ابتدای گزارش خواندید، بخشی از خاطره ورود مریم به عنوان وکیل پایه یک دادگستری به حوزه علمیه بود.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیفی مازندرانی از اساتید برتر حوزه در سال گذشته و دارای سابقه تدریس طولانی در سطوح مختلف حوزه و نیز نویسنده آثار فاخری چون، «دروس تمهیدیه فی القواعد التفسیر»، «دلیل تحریر الوسیله» «مقیاس الرواة فی کلیات الرجال» و ... در گفت و گوی اختصاصی با مرکز خبر حوزه، نظرات خود پیرامون متون آموزشی حوزه رابطه استاد و شاگرد و استفاده بهینه از ایام تعطیلات نیز اولویت بندی رشته های تخصصی را بیان کرد.

*در ابتدا شمه ای از زندگانی خود را توضیح بفرمایید ؟

بنده سال 52 شمسی، دهم متوسطه نظام قدیم را تمام کردم و وارد مدرسه علمیه صدر بابل شدم و بواسطه علاقه‌ وافر به علوم حوزوی در کمتر از نیم سال‌، بخشی از مقدمات را خواندم و برای ادامه تحصیل وارد حوزه علمیه قم شدم و در مدرسه آیة ا... گلپایگانی (ره) ساکن شدم و خواندن هدایه را آغاز کردم، به تدریج متوجه شدم به این شیوه امکان پیشرفت علمی برای من وجود ندارد، برای عدم اتلاف عمر ، هم حجره و هم مدرسه را رها نمودم و در خیابان ارم منزلی را اجاره نمودم . شب و روز درس هایی چون سیوطی و باب اول مغنی را در تابستان خواندم . در حالی که فصل تابستان فصل تعطیلی حوزه بود و قم نیز گرم بود، ولی هر سال در تابستان به مشهد می رفتم و در آنجا ادامه تحصیل می‌دادم.

در حوزه های علمیه شیعه دروس حوزه در سه مقطع شامل "مقدمات"، "سطح" و "خارج فقه و اصول" ارائه می‌شود.

مقطع مقدمات

سالهای اولیه طلبگی (اول تا سوم) را سالهای مقدمات و دروس مربوط به این دوره را دروس مقدمات می نامند. طلاب در این سالها بیشتر به علوم صرف و نحو و معانی و بیان و منطق می پردازند و از این طریق برای فهم فقه و اصول، قرآن و حدیث و ورود به مراحل سطح و خارج آماده می شوند.

هدف اصلى از دروس این مقطع، تسلط طلاب به «زبان قرآن‌» مى‌ باشد و این مرحله در حکم کلید فهم معارف اسلام است؛ چرا که احادیث و سنت پیامبر اکرم و ائمه اطهار صلوات الله علیهم به همین زبان است.

حوزهٔ علمیه نهادی آموزشی-مذهبی برای آموزش طلاب در زمینهٔ علوم دینی و آماده‌سازی آنان برای دریافت مقام علمی با عنوان روحانی می‌باشد.

اسلامی

در حوزهٔ علمیه اسلامی دروس سطح عالی در زمینهٔ مذهب ارائه می‌شود و بعضی از طلاب در داخل حوزه در خوابگاه‌هایی با عنوان اختصاصی «حجره» زندگی و تحصیل می‌کنند. در حوزه‌های علمیۀ شیعه، علوم اسلامی و دروسی همانند:

    ادبیات عرب (شامل علوم: ۱-صرف، ۲-نحو، ۳-معانی، ۴-بیان و ۵-بدیع) برای استفاده صحیح از قرآن و روایات اسلامی که منابع دین اسلام‌اند.
    منطق ارسطویی[نیازمند منبع] برای برداشت‌های علمی صحیح از منابع اسلامی.
    کلام (آشنایی با عقاید اسلام و شیعه).
    فقه اسلامی
    اصول فقه
    فلسفۀ اسلامی
    حدیث
    رجال
    تاریخ اسلام

به صورت تخصصی و فوق تخصصی و در سطوح عالی علمی در دوره‌ای ۱۲ ساله آموزش داده می‌شود؛ و در طول این مدت طلاب برای ورود به درس خارج که بالاترین تحصیلات علمی در حوزه و معادل دکتری دانشگاهی است آماده می‌شوند. در حوزه‌های علمیه پس از طی پایه ۶ مدرک کاردانی علوم انسانی، پس از طی پایۀ ۹ مدرک کارشناسی علوم انسانی، پس از طی پایۀ ۱۰ مدرک کارشناسی ارشد علوم انسانی، داده می‌شود.[نیازمند منبع]
مسیحی

در حوزه‌های علمیهٔ مسیحی، تأکید زیادی بر خواندن و فهمیدن انجیل و فراگیری مهارت‌های لازم برای انجام کار کشیشی صورت می‌گیرد.
مراحل و مقاطع تحصیلی

•     مقدمات = پایه‌های ۱، ۲ و ۳
•     سطح ۱ (کاردانی) = پایه‌های ۴، ۵ و ۶
•     سطح ۲ (کارشناسی) = پایه‌های ۷ و ۸ و ۹ (همراه با پایان‌نامه)
•     سطح ۳ (کارشناسی ارشد) = پایۀ ۱۰ (همراه با پایان‌نامه)
•     سطح ۴ درس خارج (دکترا) = دروس خارج (همراه با پایان‌نامه)

یعنی کسانی که موفق به طی پایۀ ۹ بشوند معادل لیسانس را دریافت می‌کنند و کسانی که پایۀ ۱۰ را دریافت می‌کنند معادل فوق لیسانس می‌شود.[۱]
مدرس

مَدْرَس واژه‌ای عربی به معنای محل درس دادن است. مَدرَس یکی از اجزای مدارس سنتی حوزه علمیه است که محل درس دادن یا کتابخانه بوده‌است. در کنار مدرس‌ها، حجره‌ها نیز علاوه بر کارکرد اقامتی، فضایی نیز برای تدریس بوده‌است.[۲][۳]
مدارک معادل
نوشتار اصلی: مدرک حوزوی